Skąd się bierze cukrzyca?

Pewnie nie raz zastanawialiście się skąd wzięła się u Was cukrzyca. Możecie się martwić, że Wasze dzieci też na nią zachorują.

W przeciwieństwie do innych chorób, cukrzyca nie wydaje się dziedziczna według jakiegoś prostego wzoru. Ale z pewnością niektórzy rodzą się z większymi predyspozycjami do zachorowania na cukrzycę niż inni.

Co prowadzi do cukrzycy?

Różne są powody cukrzycy typu 1 i 2. Dla obydwu typów ważne są jednak dwa czynniki. Po pierwsze: dziedziczy się skłonność. Po drugie: coś musi wywołać cukrzycę.

Same geny to za mało. Jednym z dowodów są bliźnięta jednojajowe, które mają identyczne geny. Gdy jedno z bliźniąt zachoruje na cukrzycę typu 1, prawdopodobieństwo, że drugie też zachoruje sięga najwyżej 50%. Jeśli jedno z bliźniąt zachoruje na cukrzycę typu 2, ryzyko zachorowania drugiego bliźniaka to 3 na 4.

Cukrzyca typu 1

W większości przypadków cukrzycy typu 1, trzeba odziedziczyć czynniki ryzyka od obydwojga rodziców. Uważa się, że te czynniki są bardziej powszechne u ludzi o białym kolorze skóry, ponieważ to u nich wyższy jest wskaźnik zachorowalności na cukrzycę typu 1. Ponieważ większość osób o podwyższonym ryzyku wcale nie zapada na cukrzycę, naukowcy chcą się dowiedzieć jak środowisko wpływa na rozwój choroby.

Jeden z czynników może być związany z zimną pogodą. Cukrzyca typu 1 częściej zostaje rozpoznana w zimie niż w lecie i jest częściej spotykana w krajach o chłodnym klimacie. Innym czynnikiem mogą być wirusy. Być może jakiś wirus, który ma łagodne skutki u większości osób, u innych wywoła cukrzycę typu 1.

Dieta okresu niemowlęcego także ma znaczenie. Cukrzyca typu 1 rzadziej występuje o osób, które były karmione piersią oraz u tych, którzy swoje stałe posiłki zaczęli jeść w późniejszym czasie.

U wielu osób rozwój cukrzycy typu 1 wydaje się trwać wiele lat. Podczas eksperymentów, kiedy to naukowcy badali krewnych ludzi z cukrzycą typu 1, odkryto, że większość z tych, którzy zachorowali na cukrzycę później, w swojej krwi od wielu lat miała autoprzeciwciała (przeciwciała to białka, które niszczą bakterie oraz wirusy; autoprzeciwciała to przeciwciała, które skierowane są przeciwko tkankom własnego organizmu).

Cukrzyca typu 2

Cukrzyca typu 2 przejawia większą zależność od genów niż typ 1, lecz także jest bardziej uwarunkowana czynnikami środowiskowymi. Zagmatwane? Oznacza to, że przypadki cukrzycy typu 2 w rodzinie to jeden z najmocniejszych czynników ryzyka odpowiedzialnych za rozwinięcie się choroby, ale wydaje się, że tak się dzieje tylko u osób, które prowadzą „zachodni styl życia”.

Amerykanie oraz Europejczycy jedzą za dużo tłuszczów, a za mało węglowodanów i błonnika oraz za mało uwagi poświęcają ćwiczeniom fizycznym. Cukrzyca typu 2 częściej występuje u ludzi z takimi właśnie przyzwyczajeniami. W Stanach Zjednoczonych grupami etnicznymi najbardziej narażonymi na tę chorobę są Afroamerykanie, Meksykanie oraz indiańskie plemię Pima.

Tymczasem osoby mieszkające na obszarach, które nie są dotknięte zachodnią kulturą, nie tak często zapadają na cukrzycę typu 2, niezależnie od tego jak wysokie mają obciążenie genetyczne.

Otyłość jest silnym obciążeniem dla rozwoju cukrzycy typu 2. Najbardziej narażeni są młodzi ludzie, którzy są otyli od dłuższego czasu.

Cukrzyca ciążowa jest dużą zagadką. Kobiety, u których cukrzyca ujawnia się w czasie ciąży bardzo często mają w swojej rodzinie przypadki cukrzycy, szczególnie po stronie matki. Lecz tak jak to jest w innych typach cukrzycy, czynniki poza-genetyczne odgrywają dużą rolę. Starsze matki oraz kobiety z nadwagą są bardziej narażone na cukrzycę ciążową.

Cukrzyca typu 1: ryzyko dla Twojego dziecka

Ogólnie rzecz biorąc, jeżeli jesteś mężczyzną cierpiącym na cukrzycę typu 1, szanse, że Twoje dziecko na nią też zachoruje są jak 1 do 17. Jeżeli jesteś kobietą z cukrzycą typu 1, a dziecko urodziłaś przed ukończeniem 25 roku życia, ryzyko, że u dziecka rozwinie się ta choroba jest jak 1 do 25, natomiast jeśli urodziłaś dziecko po 25 roku życia, ryzyko to jest jak 1 do 100.

Ryzyko rozwinięcia się cukrzycy u dziecka podwaja się jeśli na cukrzycę zachorowałaś przed 11 rokiem życia. Jeżeli zarówno Ty jak i Twój partner macie cukrzycę typu 1, ryzyko to jest między 1 do 10 i 1 do 4.

Istnieje jednak wyjątek do tych obliczeń. Około jedna na siedem osób z cukrzycą typu 1 cierpi na tzw. syndrom autoimmunologicznej choroby wielogruczołowej. Poza cukrzycą osoby te cierpią na chorobę tarczycy oraz osłabione funkcjonowanie nadnerczy. Niektórzy mają również zaburzenia układu odpornościowego. Jeżeli należysz do grupy z tym syndromem, ryzyko, że u Twojego dziecka się on ujawni (w tym cukrzyca typu 1) jest jak 1 do 2.

Naukowcy ciągle się uczą jak przewidywać ryzyko, że dana osoba zachoruje na cukrzycę. Na przykład: większość osób o białej skórze z cukrzycą typu 1 ma gen o nazwie HLA-DR3 lub HLA-DR4.

Jeśli Ty i Twoje dziecko należycie do rasy białej i macie te geny, ryzyko na zachorowanie dziecka jest większe. (Podejrzane geny w innych grupach etnicznych są słabiej przebadane. Gen HLA-DR7 może stanowić ryzyko dla Afroamerykanów, a HLA-DR9 dla Japończyków.)

Inne badania mogą wyjaśniać ryzyko u dziecka. Istnieje specjalny test, który mówi jak organizm reaguje na glukozę, może wskazać które z dzieci w wieku szkolnym są najbardziej narażone na zachorowanie.

Kolejny – droższy – test może być wykonany u dzieci, które mają rodzeństwo chorujące na cukrzycę typu 1. Test ten mierzy antyciała przeciwko insulinie, komórkom wysp trzustkowych Langerhansa lub przeciw enzymom nazywanym dekarboksylazą kwasu glutaminowego. Wysokie poziomy mogą wskazywać, że dziecko jest bardziej narażone na zachorowanie na cukrzycę typu 1.

Cukrzyca typu 2: ryzyko dla Twojego dziecka

Cukrzyca typu 2 to sprawa rodzinna. Częściowo tendencja ta polega na tym, że dzieci uczą się złych nawyków żywieniowych lub lekceważenia ćwiczeń fizycznych od swoich rodziców. Lecz istnieje tu także podstawa genetyczna.

Ogólnie mówiąc, jeżeli chorujesz na cukrzycę typu 2, ryzyko, że Twoje dziecko też zachoruje jest jak 1 do 7 jeśli cukrzyca wystąpiła u Ciebie przed ukończeniem 50-tego roku życia oraz 1 do 13 jeżeli diagnoza miała miejsce po 50-tym roku życia.

Niektórzy naukowcy uważają, że ryzyko zachorowania przez dziecko wzrasta, gdy rodzicem z cukrzycą typu 2 jest matka. Jeżeli zarówno Ty jak i Twój partner macie cukrzycę typu 2, ryzyko to jest około 1 do 2.

Osoby chorujące na pewne rzadkie rodzaje cukrzycy typu 2 obarczeni są innym ryzykiem. Jeżeli chorujesz na rzadki rodzaj zwany MODY (maturity-onset diabetes of the young), ryzyko, że Twoje dziecko na nią też zachoruje jest prawie 1 do 2.

Więcej informacji

Jeżeli chcielibyście dowiedzieć się więcej na temat pochodzenia cukrzycy, National Institutes of Health wydał niedawno The Genetic Landscape of Diabetes. Jest to bezpłatna publikacja elektroniczna, która dokonuje przeglądu obecnej wiedzy na temat genetyki cukrzycy typu 1 oraz 2, jak również innych, mniej powszechnych rodzajów cukrzycy. E-book ten został napisany z myślą o lekarzach oraz diabetykach, którzy są zainteresowani pogłębieniem swojej wiedzy o cukrzycy.

Źródło: diabetes.org, zdjęcia: stock.xchng oraz www.ncbi.nlm.nih.gov, tłumaczenie: Monika Szurdyga