Wiek dziewiętnasty to okres rewolucji w nauce oraz medycynie, co spowodowane było przez wkład wielu wybitnych osób, wśród których znaleźli się: Paul Ehrlich, Robert Koch, Louis Pasteur i Rudolf Virchow. Paul Langerhans, którego nazwisko już na zawsze będzie związane z wyspami trzustkowymi, również zasługuje na uznanie w tym towarzystwie. Użyczył on też swojego nazwiska drzewkowatym komórkom wewnątrz-naskórkowym i w ostatnich latach to właśnie te komórki Langerhansa przykuwają taką uwagę, że należy je uznać za jego drugie, główne odkrycie. Zasługuje on także na uznanie ze względu na zoologiczne opisy setek dotąd nieznanych robaków morskich, z których kilka nadal nosi jego nazwisko.
Paul Langerhans urodził się 25-go lipca 1847 roku w Berlinie jako syn lekarza i w późniejszym czasie rozpoczął naukę w „School of the Grey Monastery” – najsłynniejszej niemieckiej szkole średniej tamtego okresu. Był doskonałym uczniem, a ponieważ osiągnął wyniki dużo przewyższające pozostałych 25-ciu uczniów swojej klasy, zwolniony został z końcowych egzaminów ustnych. Studia medyczne rozpoczął na uniwersytecie w Jenie, ukończył natomiast w Berlinie, gdzie w lutym 1869 roku zaprezentował pracę dyplomową zatytułowaną „Wkład do mikroskopijnej anatomii trzustki”. Jak zauważył jeden z recenzentów: „jego wnioski mówiły o tym, że nie znalazł niczego nowego i że ma nadzieję, iż egzaminatorzy z tolerancją spojrzą na jego wysiłki. Lecz odnosi się tam do wysp czystych komórek poprzez gruczoł, którego właściwości barwnikowe różniły się od tkanki otaczającej. Zauważył on, że te obszary były mocniej unerwione niż w otaczającej tkance, lecz nie potrafił zasugerować funkcji tych obszarów, poza tą, że mogły one być węzłami chłonnymi” [1]. Rok wcześniej, jeszcze jako student, wziął udział w otwartym konkursie zorganizowanym przez Berliński Uniwersytet i opisał komórki naskórka. Komórki drzewkowate opisane w pracy pod tytułem „O nerwach ludzkiej skóry” pozostały zagadką na ponad sto lat zanim uznano ich funkcję odpornościową oraz znaczenie.
Po ukończeniu studiów Langerhans towarzyszył geografowi Richardowi Kiepertowi w podróży do Syrii, Palestyny i zachodniej Jordanii, ale powrócił do Europy, gdy wybuchła wojna Francji z Prusami i służył w jednostce ambulatoryjnej we Francji. W roku 1871 Rudolf Virchow zorganizował dla niego stanowisko prosektora anatomii patologicznej przy Uniwersytecie we Freiburgu, gdzie w ciągu dwóch lat uzyskał tytuł profesora. To tam zaraził się gruźlicą w 1874, prawdopodobnie przy okazji pracy w prosektorium. W poszukiwaniu leku podróżował do Neapolu, Palermo, na wyspę Capri i przeszedł kurację w Davos oraz Silvaplana w Szwajcarii, lecz wszystko na próżno: został zmuszony do zaprzestania pracy na uniwersytecie.
W październiku 1875 roku wyruszył statkiem do miasta Funchal na wyspie Madeira. Gdy już tam się znalazł, częściowo wyzdrowiał i z niesłabnącą energią rozpoczął nową karierę. Właśnie tam rozpoczął badania robaków morskich, podróżując regularnie do portu, aby przebierać w sieciach rybackich. Publikacje Langerhansa na temat morskich bezkręgowców zasługują na miano jego trzeciego wkładu dla nauki. W Funchal pracował jako lekarz, zajmując się przede wszystkim ludźmi cierpiącymi jak on sam na gruźlicę oraz wydał prace naukowe dotyczące stanu Archiwum Virchowa. Ponieważ nie był z tego powodu zadowolony, napisał również poradnik dla podróżników przybywających na wyspę oraz kontynuował studia meteorologiczne.
W roku 1885 Langerhans poślubił Margarethe Ebart – wdowę po jednym z jego pacjentów. Pojechali na ślub do Berlina, gdzie po raz ostatni spotkał swego ojca, siostry i dwóch braci. Nowożeńcy wynajęli Quinta Lambert – najpiękniejszą willę w Funchal, która teraz jest rezydencją gubernatora. Jak powiedziała jego świeżo poślubiona żona, to tam upłynęły „trzy, nie do opisania szczęśliwe lata”. Jednak nie mogło to trwać długo, ponieważ postępująca niewydolność nerek zmusiła Langerhansa do porzucenia życia zawodowego jesienią 1887 roku. Cierpiał na obrzęk nogi, wyniszczające bóle głowy oraz przejściową utratę pamięci, co czasami sprawiało, że nie mógł kontynuować rozpoczętego zdania. Zmarł z powodu mocznicy 20-go lipca 1888 roku, tylko 5 dni przed swoimi czterdziestymi pierwszymi urodzinami, a pochowany został na brytyjskim cmentarzu. Sam wybrał miejsce pochówku, opisując je jako „prawdziwy cmentarz, odizolowany i cichy, dobre miejsce do spoczynku”. Nie marzył, że jego nazwisko stanie się znane wszystkim przyszłym studentom medycyny.
Prof. B. M. Hausen
Dermatologia, Oddział Alergologii
Elbe Kliniken Buxtehude
E-mail: B.Hausen@elbekliniken.de
Bibliografia:
1. Medvei VC (1993) 'History of clinical endocrinology: A comprehensive account of endocrinology from earliest times to the present day.’ Taylor and Francis, London
źródło: www.diabetologia-journal.org, tłumaczenie: Monika Szurdyga
