Apollinaire Bouchardat (1806-1886) był jednym z wybitnych diabetologów XIX wieku. Urodził się 23 lipca 1806 roku w L’Isle-sur-Serein, niedaleko Avallon w Burgundii. W tym czasie jego ojciec służył z dala od domu w armii Napoleona. Apollinaire pracował w aptece swojego wuja do 19 roku życia, następnie wyruszył do Paryża, aby studiować farmację. Pracował też jako nauczyciel, aby sfinansować studia.
W późniejszym czasie opublikował podręcznik przygotowujący studentów do uzyskania stopnia naukowego („licencjatu”).W 1829 Bouchardat rozpoczął studia medyczne, zaś w 1832 napisał pracę doktorską dotyczącą cholery. Został nominowany na profesora wydziału medycznego w 1833, czekał jednak 13 lat na mianowanie przewodniczącym wydziału Higieny. Od 1834 do 1855 był głównym farmaceutą w szpitalu uniwersyteckim „Hotel Dieu” w Paryżu. Nie zmarnował żadnej okazji, aby krytykować katastrofalne warunki higieniczne starego szpitala mieszczącego się obok Seine (inna nazwa Sekwany wywodząca się z języka Celtów), przy nowych budynków szpitalnych przy ulicy Rue de Cloître Notre Dame 8, naprzeciwko północnego wejścia do słynnej katedry Notre Dame.W roku 1885 Apollinaire Bouchardat przeszedł na emeryturę, a jego następcą został Adrian Proust, ojciec znanego pisarza Marcela Prousta. Bouchardat zmarł 7 kwietnia 1886 roku, został pochowany w Paryżu na cmentarzu Père-Lachaise.
Portret Bouchardat`a przedstawił w swoim artykule Elliott Joslin (jeden z przyszłych „mistrzów diabetologii”), w 6 wydaniu „Diabetes” z 1952 roku. W ten sposób uhonorował wkład Bourchardat`a w badania nad cukrzycą i opiekę nad diabetykami. Joslin wskazał, że Bouchardat był pierwszym klinicystą, który wprowadził edukację pacjentów zawierającą samokontrolę poziomu glukozy w moczu[1]. W czasach kiedy 300 ml krwi było konieczne do oceny poziomu cukru we krwi, Bouchardat napisał „codzienny pomiar cukromoczu (glukozurii), jest dla pacjentów tym, czym kompas, który prowadzi marynarza po nieznanych wodach”[2].Zaobserwował, że redukcja wagi ciała i zwiększona ilość ćwiczeń fizycznych zaowocowały znaczącą poprawą tempa przemiany materii. Bouchardat jako pierwszy wprowadził systematyczny reżim dotyczący ćwiczeń i redukcji wagi u otyłych osób z cukrzycą.
W przeciwieństwie do powyższych twierdzeń, jego rozważania dotyczące patogenezy cukrzycy wydają się teraz niejasne. Przypisywał on hiperglikemię patologicznemu zwiększeniu przyswajania glukozy przez żołądek[2].Ta hipoteza może nam dzisiaj wydawać się dziwaczna, jednak teraźniejsze spekulacje patogenezy cukrzycy mogą brzmieć równie niejasno za 100 lat.
Bouchardat był jednym z pierwszych, którzy rozważali trzustkę jako źródło cukrzycy. Próbował dokonywać wycięcia trzustki u psów, jednak wszystkie zmarły po zabiegach. Próbował także podwiązania przewodów trzustkowych, co zaowocowało utratą wagi u psów i zwiększoną ilością cukru w moczu [3].Jakkolwiek jego badania związane z patogenezą i fizjologią cukrzycy wybiegały daleko poza jego główne odkrycie – najważniejszym dorobkiem Bouchardat`a było, jak to wyraził Joslin, „wprowadzenie odpowiedzialności osobistej pacjenta za to, w jaki sposób on sam traktuje terapię cukrzycy”.
Mniej znana w świecie cukrzycy jest jego główna publikacja, jako profesora higieny „Traité d’hygiène publique et privée, basée sur l’étiologie” [4].Książka ta ma ponad 1100 stron i dotyczy wszystkich aspektów profilaktyki wielu różnych chorób. Napisana przystępnym, zrozumiałym dla każdego językiem, odniosła olbrzymi sukces. Zawarte w niej liczne zabawne opowiadania ujawniają poczucie humoru autora i jego podejście do życia. W rozdziale dotyczącym żywienia autor zalecał diabetykom włączenie do diety ostryg, które powinny być podawane z chlebem, masłem i szklanką dobrego wina Chablis, w ten sposób tworząc kompletny posiłek [4].
Mimo że za rządów Napoleona nie było to łatwe, Bouchardat był demokratą, a w jednym z publicznych wykładów zatytułowanym „O biedocie”, żądał większego wsparcia finansowego dla klasy pracującej.
Bouchardat był człowiekiem, który przewidział przyszłość. W 1866 pisał:
w czasach, które nie są wcale tak odległe jak sądzimy, Europa stworzy jedną wielką republikę, a jedynym współzawodnictwem między stanami tej republiki będzie dążenie do udoskonalania rolnictwa, handlu, nauki, sztuki i literatury
.Nie był jedynym ze swojego pokolenia, który wierzył, że postęp naukowy wkrótce doprowadzi do rozwoju dobrobytu społecznego i pokoju w Europie.Niestety jego pragnienia wybiegały daleko poza ówczesne czasy. Na szczęście nasze pokolenie ma wyjątkową możliwość wprowadzenia w czyn marzenia Bouchardat`a dotyczącego „wielkiej republiki europejskiej”.
Bibliografia: (1) Joslin E P (1952) Apollinaire Bouchardat. Diabetes 1: 490-491 (2) Bouchardat A (1883) De la glycosurie ou Diabète sucré son traitement hygiénique. Libraire Germer Baillière, Paris (3) Bouchardat A (1883) De la glycosurie ou Diabète sucré son traitement hygiénique. Libraire Germer Baillière, Paris (4) Bouchardat A (1881) Traité d’hygiène publique et privée, basée sur l’étiologie. Librairie Germer Ballière, Paris (5) Bouchardat A (1865) Entretiens populaires. Évariste Thévenin. Libraire De L. Hachette, Paris
